Demografska historija Kosova

Izvor: Wikipedija
(Preusmjereno sa stranice Demografska istorija Kosova)
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu

Demografska istorija Kosova obuhvata period poznate istorije Kosova od antike do danas. U periodu od dvadesetak vekova, na Kosovu su se smenjivali razni narodi. U antici su živeli Iliri, Kelti i Tračani, u srednjem veku su Kosovo naselili Albanci.

Antički period

U antičko doba, oblast današnjeg Kosova je bila naseljena Ilirima, Keltima[1][2] i Tračanima[2][3]. Rimljani su takođe osnovali više gradova u regionu.[4].

Srednji vek

Sloveni i Vlasi na Kosovu u 6-8. veku

Slovenska plemena su počela naseljavati Balkansko poluostrvo u 6. i 7. veku, dok su oblast Kosova počeli naseljavati približno u 9. ili 10. veku.[5] Sloveni su tu zatekli starosedeoce Ilire, koje mnogi smatraju za pretke današnjih Albanaca.[6][7][8]

Srpski naučnici smatraju da je tokom perioda srednjevekovne srpske države stanovništvo Kosova bilo većinski srpsko. Pozivajući se na osnivačke manastirske povelje srpskih vladara, oni navode da je u naseljima koja su pripadala manastirima na Kosovu bilo svega 1.8 % Albanaca.[9] Albanska istoriografija, s druge strane, tvrdi da su Albanci bili u većini na Kosovu čak i pre otomanskih osvajanja, dok su Srbi predstavljali samo dobro organizovanu kolonizatorsku manjinu.[10][11]

Albanci se, po Jirečeku (Die Romanen III, s. 42), pominju u Prizrenu u vreme vladavine srpskog cara Dušana[8], koji je nosio titulu „car Srba, Grka, Bugara i Arbanasa”.[12][13]

Hrvatski albanolog Milan Šufflay smatra da je područje između Crnog Drima i venca Prokletija tvorilo u srednjem veku "vanredno zanimljiv pojas etničke simbioze, u kojem se pastirski arbanaski i rumunjski elemenat stapao s poljodjelskim slovenskim življem. Stara rumunjska plemena dosta su brzo asimilirana. Amalgamizacioni proces između Srba i Arbanasa traje još i danas. Najtipičniji mu je slučaj onaj plemena Kuči".[14]

  • Religija na teritoriji današnjeg Kosova, 1054. godine
    Religija na teritoriji današnjeg Kosova, 1054. godine
  • Religija na teritoriji današnjeg Kosova, 14. vek
    Religija na teritoriji današnjeg Kosova, 14. vek

Otomanski period

Religija na teritoriji današnjeg Kosova, 16-17. vek

Otomanskim osvajanjima usledile su promene u strukturi stanovništva, naseljavanjem Turaka i drugih muslimana na Kosovo, kao i islamizacijom lokalnog življa. Istraživanja ranih turskih katastara (deftera) se često tumače dvojako. Neka istraživanja kasnijih turskih deftera pokazuju da je "stanovništvo Kosova u XIV i XV veku bilo u suštini još uvek albansko i hrišćansko".[15] Srpski naučnici obično izvlače zaključak da su Srbi predstavljali većinu kroz ceo XV i XVI vek.

XVII vek

Glavni članci: Velika seoba Srba i Arsenije III Crnojević
Seoba Srba, Paja Jovanović

Katolički misionar Đorđe Bianki je 1637/1638. godine obišao Kosovo i zabeležio da je u Đakovici tada bilo[16]:

  • 26 katoličkih kuća, isključivo albanskih,
  • 16 pravoslavnih (srpskih),
  • 250 "turskih" (odnosno muslimanskih) domova.

Krajem 17. veka dolazi do velikih demografskih promena na Kosovu. Naime, tokom Austro-turskog rata (1683-1699) mnogi Srbi i Albanci hrišćani su stali na stranu Austrije, nakon prodiranja austrijske vojske na Kosovo. Nakon povlačenja Austrijanaca, došlo je do Velike seobe Srba sa Kosova na austrijske posede Vojvodinu i Vojnu granicu. Najveće pojedinačno iseljavanje Srba sa Kosova zbilo se 1690. godine, a predvodio ga je sam patrijarh Srpske pravoslavne crkve Arsenije III Čarnojević. Računa se da je tada sa patrijarhom u Austriju prešlo između 100.000[5] i 185.000[17] “duša”, što je ostalo upamćeno kao Velika seoba Srba. Posle velike seobe Srba, 1690. godine, kosovsko-metohijsko stanovništvo je vrlo razređeno.[8] Gotovo cela Metohija i delovi Kosova su vremenom prekriveni žbunjem i gotovo neprohodnom šumom.[8]

Nakon srpskih seoba, Albanci iz visokoplaninskog područja Malesije naseljavaju uglavnom Metohiju. Albanske seobe predstavljaju ekonomski proces nadiranja prema plodnim dolinama, posljedicu teških životnih prilika brđana i stočara, uzrokovan glađu i time što su nakon ratova i seoba područja ostajala rijetko naseljena ili pusta".[18]

XVIII vek

Glavni članci: Velika seoba Srba i Arsenije IV Jovanović

Velike demografske promene na Kosovu se nastavljaju i u 18. veku. Naime, tokom sledećeg Autro-Turskog rata (1737-1739) austrijski car Karlo Šesti ponovo poziva hrišćane na ponovni ustanak. Srpski patrijarh Arsenije IV Jovanović upućuje ljude na Kosovo i severnu Albaniju da dižu narod na ustanak. Ustanici i Austrijanci nanose Turcima poraz kod Nove Varoši u avgustu. Međutim, nakon što ove teritorije ponovo dolaze pod tursku vlast, dolazi do Druge seobe Srba preko Dunava u Austriju.

U narednom periodu Albanci naseljavaju oblasti doline Laba, južne Morave do Surdulice i Leskovca, Skoplja, Kuršumlije i Niša. Svim ovim premeštanjima, srpski etnički centar se seli iz starih područja Raške i Kosova u sliv Morave i Vojvodinu.[19] Usled svega navedenog, neki autori smatraju da je srpsko stanovništvo na Kosovu krajem 18. veka postalo brojčano manjinsko.[5]

XIX vek

Etnografska mapa Balkana (detalj), Atlas Général Vidal-Lablache, Paris, 1898.

Tokom 19. vekа počinju neslаgаnjа u broju stаnovnikа Kosovа i Metohije. Neki izvori dаju brojčаnu prednost Srbimа, drugi Albаncimа. Turskа stаtistikа ne pomaže jer nije popisivаlа etničku pripadnos već samo religijsku, i to koristeći knjige rođenih.

Istrаživаnje аustrijskog fizičаrа 1838. godine Jozefа Milerа (Joseph Müller) je tvrdio dа je Metohijа uglаvnom slovenskа.[20] On dаje podаtke zа 3 predeone celine (Bezirke): Prizren, Peć i Đаkovicu, koje grubo čine celokupno područje Metohije. Područjа kojа se grаniče sа Albаnijom su nаjviše pogođenа doseljаvаnjem Albаnаcа. Od 195.000 stаnovnikа Metohije, Miler je registrovаo:

  • 114.000 muslimаnа (58%) od togа
    • 38.000 Srbа (19%)
    • 76.000 Albаnаcа (39%)
  • hrišćаni:
    • 73.572 prаvoslаvnih Srbа (38%)
    • 5.120 kаtoličkih Albаnаcа (3%)
    • 2.308 ostаlih ne-muslimаnа (Jаnjevаcа i drugih.)

Milerovi rezultаti zа grаdove:

  • Peć: Srbа - 11.050, Albаnаcа - 500
  • Prizren: Srbа - 16.800, Albаnаcа - 6.150
  • Đаkovicа: većinа su Albаnci, grаd je okružen srpskim selimа.

Kаrte koje je izrаdio frаncuski etnogrаf Ležаn (G. Lejean) 1861. godine pokаzuje dа su Albаnci živeli nа oko 57% dаnаšnje teritorije Kosovа i Metohije,[21] dok sličnа kаrtа koju su izrаdili britаnski putopisci Mekenzi (G. M. Mackenzie) i Airbi (A. P. Irby) 1867. godine pokаzuje nešto mаnju površinu.[21] Obe kаrte ne pokаzuju veličinu populаcije nego sаmo veličinu prostorа koji zаuzimаju.

Studijа iz 1871. аustrijskog pukovnikа Peterа Kukuljа (Peter Kukulj) zа internu upotrebu Austrougаrske vojske pokаzuje[22] dа Prizrenski Mutesаrifluk (koji odgovаrа u velikoj meri dаnаšnjem KiM-u) imа 500.000 stаnovnikа, od kojih:

  • Srbi - 318.000 (64%)
  • Albаnci - 161.000 (32%)
  • Romi i Čerkezi - 10.000 (0,33%)
  • Turci - 2.000

Kаrte koje su objаvili nemаčki istoričаri Hаjnrih Kipert (Heinrich Kiepert), Hаn (J. Hahn) i аustrijski konzul Sаks (K. Sax) 1876. godine pokаzuju dа Albаnci žive nа većini teritorije dаnаšnje provincije, аli ni one ne pokаzuju broj stаnovnikа već sаmo površinu.[21] Po ovim kаrtаmа, regioni Kosovske Mitrovice i Kosovog Poljа su uglаvnom nаseljeni Srbimа, dok je većinа teritorije nа zаpаdu i istoku dаnаšnje provincije nаseljenа Albаncimа muslimanima.

Etnički sаstаv u Kosovskom vilаjetu i Pljevаljskom sаndžаku premа аustrijskoj stаtistici objаvljenoj u Beču 1899. godine:[23]

  • Albаnci - 182.650 (47,88%)
  • Srbi - 166.700 (43,7%)
  • Ostаli (Cincаri, Čerkezi, Turci, Romi i Jevreji) - (8,42%)

Prema turskom državnom popisu iz 1873. godine u tri kaze Prizrenskog sandžaka (vučitrnskoj, prištinskoj i gnjilanskoj) je bilo[24]:

  • 19.564 hrišćanske muške glave i
  • 34.759 muslimanskih;

Do velikih demografskih promena dolazi u toku srpsko-turskih ratova 1876-1878 kada mnogi muhadžiri prognani iz Srbije prelaze u Kosovski vilajet, što znatno povećava broj Albanaca na Kosovu. Istovremeno, usled ratnog raspoloženja, na hiljade Srba (savremene srpske procene se penju do 400.000[25]) je proterаno iz Kosovskog Vilаjetа 1876-1912, posebno tokom Grčko - turskog rаtа 1897. godine. Za Srbe na Kosovu je tada nastupio period bezakonja i zuluma. Srpski Vice-konzul na Kosovu Branislav Nušić 25. jula 1894. javlja da "usled tih zuluma i raseljavanja kao posledice istih, na Kosovu nema već više od 1.000 srpskih kuća neračunajući tu varoši."[26]

Prema zvaničnoj turskoj salnami kosovskog vilajeta za 1894, bilo je ukupno 132.134 Srba na Kosovu i Metohiji, od čega[27]:

  • u Prištinskom sandžaku 67.456,
  • u Pećkom 14.752,
  • u Novopazarskom 35.726,
  • u Prizrenskom 14.200.

Prema podacima Raško-prizrenske eparhije, na administrativno-upravnom području Prizrena, Gnjilana, Prištine, Vučitrna, Mitrovice, kosovskog Kolašina i Peći, bilo je 1899. godine ukupno 10.331 srpskih domova.[28]

Jovan Cvijić piše da su u Đakovici i Prištini krajem 19. veka Srbi bili svedeni na "neznatnu versku sektu".[29]

XX vek

Britanski novinar Henry Brailsford 1906. procenjuje da oko 2/3 kosovske populacije čine Albanci a oko 1/3 Srbi.[30] Mapa koju je 1909. objavio Alfred Stead pokazuje slične podatke za ovu oblast.[31]

Prema podacima koje navodi Istorijski institut u Prištini, u čitavom Kosovskom vilajetu (koji je obuhvatao i delove današnje Makedonije i Srbije), je živelo 912.902 stanovnika od čega [32][33]:

Prema poslednjim službenim statistikama iz 1912. godine, većinu Kosovskog vilajeta su činili Albanci, zatim Bugari, Srbi, i ostali.

Zvanične statistike Kosovskog vilajeta iz 1912[34]
Etnicitet Broj
Albanci muslimani 418,000
Bugari hrišćani 250,000
Srbi pravoslavci 113,000
Mešano stanovništvo 22,000
Bugari muslimani 14,000
Turci muslimani 9,000
Vlasi pravoslavci 900
Grci pravoslavci 200
Ukupno 827,100

Balkanski ratovi

Etnografska mapa, The Historical Atlas, New York, 1911.
Etnički sastav Kosova 1911.

Nemački naučnik Gustav Weigand navodi sledeće statističke podatke, zasnovane na predratnom stanju iz 1912. godine:[35]:

Napomena: Kosovske muslimane koji govore srpsko-hrvatskim jezikom (Bošnjaci, Goranci, itd.) mnogi su u to vreme smatrali Srbima a ne zasebnom etničkom grupom.

Prema podacima Istorijskog instituta u Prištini, Albanci su 1912. godine u Kosovskom vilajetu, bez Skopskog sandžaka, činili 79.1% stanovništva.[36]

Noel Malcolm, pozivajući se na srpske izvore, navodi da kada su srpske snage 1912. godine zauzele Kosovo (što srpska istoriografija naziva oslobađanjem), srpskog pravoslavnog življa je bilo manje od 25% ukupne populacije, a većinu su činili Albanci.[37] Srpska vojna uprava je 1913. godine izvršila popis novopripojenih oblasti, prema kojem je albansko i muslimansko stanovništvo činilo većinu u tri okruga[38][32]:

  • Novopazarski okrug (uključujući Novi Pazar, Sjenicu i Mitrovicu): 5,398 srpskih i 12,287 turskih i albanskih kuća;
  • Prištinski okrug (uključujući Prištinu, Vučitrn, Gnjilane, Lap i Ferizović): 6,787 srpskih i 26,288 albanskih kuća;
  • Prizrenski okrug (uključujući Prizren, Đakovicu, Vranište, Drin, Istok, Podrimlje, Ljumu i Suhu Reku): 30,000 kuća čija apsolutna većina pripada Albancima.

Srpski socijalista Kosta Novaković, boraveći kao srpski vojnik na Kosovu tokom Balkanskih ratova beleži: "Kosovo je prosto albanska oblast i ima samo oko 10 do 15% Srba".[39]

Period Kraljevine

Glavni članci: Iseljavanje Albanaca sa Kosova i Kolonizacija Kosova

Nakon pripajanja Kosova Srbiji, vršene su prisilne deportacije albanskog stanovništva.[32] Prema dokumentima srpske diplomatije, od oktobra 1912. do avgusta 1914, iseljeno je 281.747 ljudi ne ubrajajući decu do šest godina, uglavnom u Tursku.[40] Istovremeno, vršena je planska kolonizacija Kosova Srbima i Crnogorcima, često na imanja raseljenih albanskih porodica.[41]

Popis 1921. godine

Prema zvaničnom popisu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca iz 1921. godine, teritorija današnjeg Kosova je imala 439.010 stanovnika:

Etnička slika Balkana 1923. William R. Shepherd Atlas
  • Prema religiji:
  • Prema maternjem jeziku:

Broj stanovnika Kosova 1920. godine (439.000) je bio za 36.000 stanovnika manji u odnosu na broj stanovnika 1910. godine.[42] Po nekim računanjima, ukupan gubitak za tih deset godina, u odnosu na stopu prirodnog priraštaja, iznosi oko 150.000 stanovnika.[42] Kosovski istoričar Ali Hadri smatra da je glavni uzrok tolikog smanjenja broja stanovnika iseljavanje Albanaca.[43]

Popis 1931. godine

Prema zvaničnom popisu Kraljevine iz 1931. bilo je 552.064 stanovnika Kosova.

  • Prema religiji:
  • Prema maternjem jeziku:

Istoričar Ivo Banac smatra da je zvanični popis Kraljevine SHS "verovanto prepolovio broj Albanaca" (sa oko 800.000 – 1 million na oko 440.000).[44]

Drugi svetski rat

Tokom Drugog svetskog rata, brojni srpski i crnogorski kolonisti doseljeni 1920-ih i 1930-ih su proterani nazad u Crnu Goru i Srbiju, a mnogi su ubijeni.[45]

Period SFRJ

Popis 1948. godine

Prema zvaničnom popisu SFRJ iz 1948. bilo je 727.820 stanovnika Kosova, od toga:

Etno kuća u Đakovici.

Popis 1953. godine

Prilikom popisa stanovništva 1953. godine na Albance je vršen pritisak da se izjasne kao Turci.[46][47] Za samo pet godina, broj osoba koje se izjašnjavaju kao Turci je naglo skočio (sa 1.315 na 34.583).

Prema zvaničnom popisu SFRJ iz 1953. bilo je 808.141 stanovnika Kosova, od toga:

Popis 1961. godine

Prema zvaničnom popisu SFRJ iz 1961. bilo je 963.959 stanovnika Kosova, od toga:

Etnički sastav stanovništva 1961.

Popis 1981. godine

Prema popisu stanovništva iz 1981. godine, u Socijalističkoj autonomnoj pokrajini Kosovo je živelo:

  • 1.226.736 Albanaca (77.4%)
  • 209.498 Srba (13.2%)

Popis 1991. godine

Etnički sastav stanovništva 1991.

Albanci su bojkotirali ovaj popis na Kosovu. Ipak, prema procjenama analitičara, na Kosovu je živjelo 1.956.196 stanovnika.[48][49] Etnički sastav je bio sljedeći:

  • 1.596.072 Albanaca (81,6%)
  • 194.190 Srba (9,9%)
  • 66.189 Bošnjaka (3,4%)
  • 45.745 Roma (2,3%)
  • 20.365 Crnogoraca (1%)

Nezavisno Kosovo

Popis 2011. godine

Prema popisu stanovništva iz 2011., Kosovo ima 1.739.825 stanovnika, bez Srba koji žive u općinama Zubin Potok, Zvečan i Leposavić, a koji su bojkotirali popis. To je prvi put u novijoj povijesti da je broj stanovnika Kosova smanjen.[50] Od ukupnog broja stanovnika, 1.617.000 (92,93 %) su Albanci, 27.000 (1,58 %) Bošnjaci, 26.000 (1,47) % Srbi a 19.000 (1,08 %) Turci.[48][51]

  • Etnička mapa Srbije sa Kosovom prema popisima iz 2011. godine, podaci po opštinama
    Etnička mapa Srbije sa Kosovom prema popisima iz 2011. godine, podaci po opštinama
  • Etnička mapa Kosova prema popisu iz 2011. godine, podaci po opštinama
    Etnička mapa Kosova prema popisu iz 2011. godine, podaci po opštinama
  • Etnička mapa Kosova prema popisu iz 2011. godine, podaci po naseljima
    Etnička mapa Kosova prema popisu iz 2011. godine, podaci po naseljima
  • Faktičko prisustvo Srba u opštinama na Kosovu 2011. godine
    Faktičko prisustvo Srba u opštinama na Kosovu 2011. godine

Izvori

  1. ↑ The central Balkan tribes in pre-Roman times: Triballi, Autariatae, Dardanians, Scordisci and Moesians by Fanula Papazoglu,ISBN 90-256-0793-4,page 265
  2. ↑ 2,0 2,1 Pannonia and Upper Moesia: a history of the middle Danube provinces of the Roman Empire The Provinces of the Roman Empire Tome 4, ISBN 0710077149, 9780710077141,1974,page 9
  3. ↑ Wilkes, J. J. The Illyrians, 1992,ISBN 0-631-19807-5.,Page 85,"... Whether the Dardanians were an Illyrian or a Thracian people has been much debated and one view suggests that the area was originally populated with Thracians who where then exposed to direct contact with illyrians over a long period..."
  4. ↑ Hauptstädte in Südosteuropa: Geschichte, Funktion, nationale Symbolkraft by Harald Heppner,page 134
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Anton Bebler, Propuštena prilika[mrtav link]
  6. ↑ NGL Hammond The Relations of Illyrian Albania with the Greeks and the Romans. In Perspectives on Albania, edited by Tom Winnifrith, St. Martin’s Press, New York 1992
  7. ↑ Albania, Encyclopædia Britannica
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Balkansko poluostrvo i Južnoslovenske zemlje (1. deo)
  9. ↑ „Dusan T. Batakovic, KOSOVO AND METOHIJA: A HISTORICAL SURVEY”. Arhivirano iz originala na datum 2017-08-02. Pristupljeno 2014-04-07. 
  10. ↑ Ivo Banac, The national question in Yugoslavia - origins, history, politics, page 293
  11. ↑ Aleksandar Bošković, Albanci kao metafora[mrtav link]
  12. ↑ „Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu”. Arhivirano iz originala na datum 2012-03-17. Pristupljeno 2014-04-07. 
  13. ↑ „Dr Vladimir Umeljić, Aktuelna situacija na Kosovu i Metohiji i u centralnoj Srbiji”. Arhivirano iz originala na datum 2010-01-05. Pristupljeno 2021-09-28. 
  14. ↑ Milan Šufflay, Povijest Sjevernih Arbanasa, AACJE 2 (1924, obj. 1925), str 198.
  15. ↑ Alain Ducellier, Les Albanais et le Kosovo, Le Monde, 2 juin 1982.
  16. ↑ J. Radonić, Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od XVI do XIX veka (str. 106-108.), Beograd 1950.
  17. ↑ „Димитрије Богдановић: „Књига о Косову””. Arhivirano iz originala na datum 2007-12-13. Pristupljeno 2014-04-07. 
  18. ↑ Enciklopedija Jugoslavije, 2. izd. , ćirilicom, str. 68.
  19. ↑ Vojna enciklopedija, Beograd, 1972., knjiga četvrta, strana 655.
  20. ↑ Dr. Joseph Müller, Albanien, Rumelien und die Österreichisch-montenegrinische Gränze, Prag, 1844
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 H.R. Wilkinson, Maps and Politics; a review of the ethnographic cartography of Macedonia, Liverpool University Press, 1951
  22. ↑ Das Fürstenthum Serbien und Türkisch-Serbien, eine militärisch-geographische Skizze von Peter Kukolj, Major im k.k.Generalstabe, Wien 1871
  23. ↑ Detailbeschreibung des Sandzaks Plevlje und des Vilajets Kosovo (Mit 8 Beilagen und 10 Taffeln), Als Manuskript gedruckt, Vien 1899, 80-81.
  24. ↑ Knjiga o Kosovu[mrtav link]
  25. ↑ ISBN 86-17-09287-4: Kosta Nikolić, Nikola Žutić, Momčilo Pavlović, Zorica Špadijer: Историја за трећи разред гимназије, Belgrade, 2002, pg. 63
  26. ↑ Užasne vesti sa Kosova 1894. godine
  27. ↑ S. Rizaj, Struktura stanovništva kosovskog valijeta u drugoj polovini XIX stoleća, Vranjski glasnik 8 (1972) 95-110
  28. ↑ Бранко Перуничић, Оснивање српског конзулата у Приштини 1890.
  29. ↑ Балканско полуострво и Јужнословенске земље (1. део)
  30. ↑ H. N. Brailsford, Macedonia, Its Races and Their Future, London, 1906
  31. ↑ Servia by the Servians, Compiled and Edited by Alfred Stead, With a Map, London (William Heinemann), 1909. (Etnographical Map of Servia, Scale 1:2.750.000).
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 „Isterivanja Albanaca i kolonizacija Kosova II (Istorijski institut u Prištini)”. Arhivirano iz originala na datum 2006-10-31. Pristupljeno 2014-04-07. 
  33. ↑ ASHRSH, fund MKK. D-7, doc. 707936. Turkish statistics of 1911.
  34. ↑ Published on December 21, 1912 - view the table of Vilajet Kossowo: Skynet GodsdBalkan Arhivirano 2012-08-31 na Wayback Machine-u
  35. ↑ Gustav Weigand, Ethnographie von Makedonien, Leipzig, 1924; Густав Вайганд, Етнография на Македония (Bulgarian translation)
  36. ↑ „Isterivanje Albanaca i kolonizacija Kosova I (Istorijski institut u Prištini)”. Arhivirano iz originala na datum 2008-09-20. Pristupljeno 2014-04-07. 
  37. ↑ Noel Malcolm: Is Kosovo Serbia? We ask a historian
  38. ↑ Vrhovna komanda treće srpske armije 3/IV.1913.
  39. ↑ „Kosta Novaković, Kolonizacija i srbizacija Kosova”. Arhivirano iz originala na datum 2013-12-25. Pristupljeno 2014-04-07. 
  40. ↑ Dokumenti o spoljnoj politici Kraljevine Srbije 1903-1914, knj. VII, sv. 1. Beograd, 1980, str. 617-618.
  41. ↑ Dr Branko Babić, Politika Crne Gore u novooslobođenim krajevima 1912-1914, Titograd, 1984, str. 267-277.
  42. ↑ 42,0 42,1 „Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu”. Arhivirano iz originala na datum 2011-01-31. Pristupljeno 2014-04-07. 
  43. ↑ A. Hadri, Kosovo i Metohija u Kraljevini Jugoslaviji (str. 74-75), IG 1967.
  44. ↑ http://books.google.com/books?id=KfqbujXqQBkC&pg=PA297&dq=Serbian+occupation+Albania&lr=&as_brr=3&cd=5#v=onepage&q=Serbian%20occupation%20Albania&f=false Ivo Banac, The national question in Yugoslavia: origins, history, politics
  45. ↑ Williamson Murray, The emerging strategic environment: challenges of the twenty-first century
  46. ↑ Historia e Popullit Shqiptar (Istorija albanskog naroda), Tirana, 1994, str. 234.
  47. ↑ Ferit Shehu, Sevdije Shehu, Pastrimet etnike të trojeve shqiptare 1953-1957 (Etničko čišćenje albanskih oblasti 1953-1957), Priština, 1994, str. 24.
  48. ↑ 48,0 48,1 „Kosovo ima 1.739.825 stanovnika”. Moje vijesti. 21. rujna 2012. Pristupljeno 30. studeni 2012. [mrtav link]
  49. ↑ Branimir Stojković (rujan 2003.). „National Report - Serbia”. Vijeće Europe. str. 38. Pristupljeno 27. prosinca 2010. 
  50. ↑ „Na Kosovu živi 1.739.825 stanovnika”. B92. 21. rujna 2012. Pristupljeno 30. studeni 2012. 
  51. ↑ „Rezultati prvog kosovskog popisa”. E-Novine. 21. rujna 2012. Arhivirano iz originala na datum 2012-11-23. Pristupljeno 30. studeni 2012. 

Vidi još

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Demografska_historija_Kosova&oldid=41833554