Pomračenje u podne
Za ostala značenja, vidi Pomračenje u podne (razvrstavanje).
| Sonnenfinsternis | |
|---|---|
 korice prvog američkog izdanja | |
| Autor(i) | Arthur Koestler |
| Naslov prijevoda | Darkness at Noon (en) |
| Država |  Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Jezik | njemački |
| Izdavač | Macmillan |
| Datum izdanja | 1940 |
| Stranica | 254 (Danube edition) |
| OCLC broj | 21947763 |
Sonnenfinsternis (na njemačkom: "Pomrčina sunca"), poznatiji pod svojim engleskim naslovom Darkness at Noon (sh. Mrak u podne), a na prostoru bivše Jugoslavije kao Pomračenje u podne je roman mađarsko-britanskog pisca Arthur Koestlera originalno objavljen 1940. godine, poznat kao jedno od najuticajnijih antikomunističkih djela svjetske književnosti, odnosno prvi značajni književni odraz Velike čistke i progona u Staljinovom SSSR-u.
Iako se u romanu nigdje SSSR, Staljin ili tajna policija NKVD ne spominju po imenu, odnosno radnja se formalno odvija u fiktivnoj zemlji, tadašnji čitatelji su, s obzirom da likovi imaju ruska imena, jasno mogli raspoznati da opisuje nedavne stvarne događaje. Protagonist je Nicholas Salmanovich Rubashov (Nikolaj Salmanovič Rubašov), sovjetski funkcionar i Stari boljševik koji jednog dana bude iznenada uhapšen i odveden u zatvor gdje se od njega nastoji ishoditi lažno priznanje o subverziji i izdaji sovjetske države. Radnja prikazuje kako ga pri tome isljeđuje njegov stari prijatelj Ivanov, koji ga nastoji uvjeriti da se lažnim priznanjem "žrtvuje za više dobro" te mladi i beskrupulozni Gljetkin koji pri tome koristi mučenje; Rubašov tokom zatočeništva ima prilike razmišljati o svojoj revolucionarnoj karijeri u zemlji i inozemstvu, odnosno kako je u interesu Partije i države prema drugim ljudima bio isto onako bezobziran i nehuman kao što se odnose prema njemu.
Koestler je od 1931. do 1938. godine bio član Komunističke partije Njemačke, a lik Rubašova je velikim dijelom inspiriran ličnostima koje je osobno znao, a koje su stradale u Velikoj čistki. Nakon što je, time revoltiran, napustio Partiju i postao gorljivi antikomunist, utočište je pronašao u Francuskoj, a potom, nakon njemačke invazije u Britaniji. Tamo je roman prvo napisao na njemačkom jeziku, ali je, na kraju, nakon niza komplikacija, objavljen na engleskom. Izazvao je veliku pažnju, dijelom i zbog toga što su se tada SSSR i Treći rajh, s kojim je Britanija bila u ratu, uslijed pakta Ribbentrop-Molotov držali saveznicima. Čak i kada se SSSR priključio antihitlerovskoj koaliciji, roman je nastavljao dobijati pohvale u britanskoj javnosti, prije svega od Georgea Orwella koji je, poput Koestlera, bio istaknuti anti-staljinist. Smatra se da su lik O'Briena, odnosno završne scene ispitivanja u Orwellovom romanu 1984, svoju podlogu pronašle upravo u Koestlerovom djelu.
Pomračenje u podne je još veću popularnost doživjela u Hladnom ratu. Usprkos toga, nikada nije bila ekranizirana u Hollywoodu, a što se često tumači neprijateljstvom tamošnjih komunista; Dalton Trumbo, koji će kasnije završiti na crnoj listi se u komunističkom glasilo Daily Worker otvoreno hvalio kako je sabotirao taj projekt. Umjesto toga je 1951. roman adaptiran u istoimenu predstavu na Broadwayu.
Godine 1956. je, pak, u Japanu snimljen istoimeni film, koji je, pak, za radnju imao stvarni kriminalistički slučaj, odnosno cause celebre u toj zemlji; njegov autor Tadashi Imai je namjerno iskoristio taj naslov kako bi ukazao da praksa policije i pravosuđa u toj nominalnoj demokratskoj zemlji nije nimalo drukčija od staljinskih progona.
Izvori[uredi | uredi kod]
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Harold Strauss, The Riddle of Moscow's Trials" (book review of Darkness at Noon"), New York Times, 25 May 1941
