Bristol Blenheim
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bristol Blenim Tip 142M-149 (engl. Bristol Blenheim Type 142M/149) je bio višenamenski avion koji je u ranom periodu Drugog svetskog rata upotrebljavan kao brzi laki bombarder a u kasnijem periodu kao noćni lovac opremljen radarom. Konstruisan je u bristolskoj avionskoj kompaniji (Bristol Aeroplane Company).
Projektovanje i razvoj[uredi | uredi kod]
Konstrukcija je započeta kao civilni avion, projekat Lorda Rotermera (Lord Rothermere), vlasnika Dejli mejla (Daily Mail). Radi promovisanja napretka britanske avijacije lord je raspisao konkurs za najbrži civilni avion u Evropi, koji može da ponese 6 putnika i dva člana posade. Bristolska fabrika aviona je napravila Tip 142, koji je 1934. godine, kada je poleteo, bio brži od bilo kojeg lovca u RAF-u.
Ministarstvo vazduhoplovstva se zainteresovalo za taj avion i izdalo je Specifikaciju B.28/35 za prototipe bombarderske verzije 142M (M znači "military"). Glavna modifikacija je bilo pomeranje krila više u odnosu na trup kako bi se spremište za bombe ugradilo ispod ramenjače. Avion je bio potpuno metalne konstrukcije sa dva radijalna motora Bristol Merkjuri VIII od 860 konjskih snaga (640 kW) svaki. Elise su bile trokrake, metalne sa promenljivim korakom. Posadu su sačinjavala tri člana -pilot, navigator/bombarder i mitraljezac/radio operator. Avion je bio naoružan sa jednim 0.303-in (7.7-mm) mitraljezom u korenu krila i jednim 0.303-in (7.7-mm) mitraljezom u kupoli. Teret bombi od 1,000-lb (454-kg) je nošen u spremištu za bombe u trupu. U toku eksploatacije uočavani su nedostaci vršena poboljšanja kao što su: povećanje zapremine rezervoara za gorivo, povećanje snage motora, kao posledica, došlo je do povećanja doleta, brzine i količine bombarderskog naoružanja. Kasnije je povećan prostor za posadu i poboljšan oklop što je prouzrokovalo povećanje težine i smanjenje vrzine aviona.
Pored zadataka bombardovanja ovaj avion je obavljao i zadatke noćnog lovca i izviđačkog aviona (ovo mu je čak bio i prvi ratni zadatak u Velikoj Britaniji) s tim što je za takve zadatke bio drukčije opremljen u odnosu na bombardersku varijantu.
Varijante aviona Bristol Blenem[uredi | uredi kod]
- Typ 142 - prototip brzog putničkog dvomotornog aviona,
- Typ 142M - prototip lakog dvomotornog bombardera,
- B.Mk I - početni proizvodni model sa dva motora Bristol Merkjuri 626kW (840 hp),
- B.Mk IF - noćni lovac opremljen radarom i 4 prednja mitraljeza 7,7mm,
- B.Mk IV - osnovni proizvodni model sa dva Bristol Merkjuri radijalna motora snage 685kW (920 hp),
- B.Mk IVF - poboljšani model noćnog lovca,
- B.Mk V - model sa motorima Bristol Merkjuri snage 708kW (950 hp),
- B.Mk VA - model opremljen sa 4 prednja mitraljeza 7,7mm,
- B.Mk VB - model za podršku,
- B.Mk VC - model za obuku pilota,
- B.Mk VD - model za topske klimatske uslove.
Naoružanje[uredi | uredi kod]
- Bombarder
- Mitraljezi: 1 x 7.7 mm Vikers K mitraljez u nosu, 2 x 7.7 mm Brauning (Browning) mitraljezi u bočnim kupolama i 2 x 7.7 mm Brauning mitraljezi u gornjoj kupoli
- Bombe 454 do 600 kg
- Lovac
- Mitraljezi: 4 x fiksni 7.7 mm Brauning i mitraljezi ispod trupa.
Zemlje koje su koristile ovaj avion[uredi | uredi kod]
Operativno korišćenje[uredi | uredi kod]
Korišćenje u svetu[uredi | uredi kod]
Narudžbina za prvu seriju je data još dok su rađene modifikacije, i prvi serijski avion je ujedno bio i prototip. Avion je zvan Bolinbrok ali je ime ubrzo promeljeno u Blenim I (Blenheim I). Isporuke su započele 1937. godine. Blenim se pokazao kao veoma uspešan avion i licenca je prodana Finskoj i Jugoslaviji, a kupile su ga takođe Turska, Grčka i Rumunija. Ukupna proizvodnja Blenima Mk.I u Ujedinjenom Kraljevstvu je bila 1.351 primerak. Ikarus je proizveo 41 primerak Blenima. Ukupno je u svetu proizvedeno 4.422 primerka u periodu od 1936. do 1943. godine. Poslednji primerci ovog aviona su povučeni iz upotrebe u Engleskoj 1944. godine a 1956. godine u Finskoj.
Blenim je bio i prvi britanski avion koji je preleteo granicu Nemačke u II svetskom ratu. Naime, samo minut nakon stupanja na snagu objave rata Nemačkoj 3. septembra 1939., Blenim IV, serijskog broja N6215 iz sastava 139. skvadrona (No.139 Squadron) poleteo je u izviđanje nemačke flote usidrene u Kilu. Početkom rata RAF je sa ovim bombarderima izveo većinu svojih napada. Mnogi od ovih napada se završavao katastrofalno, napad na Dansku ili napad na elektrane u Nemačkoj, zbog dobro organizovane protivvazdušne odbrane protivnika. Zbog velikih gubitaka odustalo se od upotrebe Blenima kao lakog bombardera i i dodeljena mu je uloga noćnog lovca i izviđačkog aviona. Deo ovih aviona je služio u obalskoj komandi RAF-a za praćenje i zaštitu konvoja od nemačkih aviona FW-200 Kondor.
Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine Jugoslavije je imala u naoružanju avione Bristol Blenim Mk I, i njima su bili opremljeni 1. i 8. bombarderski puk i 11. vazduhoplovna grupa za daljinsko izviđanje. Prvi bombarderski puk je rad dočekao dislociran na aerodrome Davidovac kod Paraćina i na aerodromu Bijeljina. Puk je izvršio 54 borbena leda uglavnom bombardujući Nemačke oklopne kolone koje su napredovale pravcem Kriva Palanka-Stracin-Kumanovo-Skoplje-Kačanik. Mada je tom prilikom puk izgubio tri aviona i osam članova posade zadatak su uspešno obavili. Puk je prestao da postoji 12. aprila 1941. godine kada su uništeni preostali avioni na aerodromu u Bijeljini. Osmi bombarderski puk je rat dočekao dislociran na ratni aerodrom Novo Topolje kod Banja Luke. Već 7. aprila, 13 aviona ovog puka je bombardovalo Nemačke aerodrome u Mađarskoj i pri tome izgubilo 6 aviona i 17 članova posade, izveli su ukupno 43 borbena leta. Preostali avioni su uništeni pri bombardovanju aerodroma Bijeljina 12. aprila 1941. godine. Jedanaesta vazduhoplovna grupa za daljinsko izviđanje u ratnim operacijama izođenih sa ratnog aerodroma Veliki Radinci vršila je izviđanje drumskih komunikacija i bombardovanje uočenih ciljeva. takođe je bombardovala Nemačke aerodrome u Rumuniji i pri tome izgubila 6 aviona i 18 članova posade. Preostali avioni ove grupe su uništeni na aerodromu Bijeljina.
Nakon kapitulacije jugolovenske vojske 3 aviona Bristol Blenim koje su Nemci zarobili predati su rumunskom vazduhoplovstvu. Finska je dobila veliki broj delova i sklopova nedovršene druge serije ovih aviona koji su se proizvodili u Ikarusu koje je ona iskoristila za svoje avione. Vazduhoplovstvo NDH je dobilo 8 aviona koje su Nemci zarobili u fabrici Ikarus gde su bili na remontu. Ovi avioni su korišćeni do kraja rata i za njih su vezana dva bekstva iz Rajlovca i Zemuna za Tursku 1942. godine.
Povezano[uredi | uredi kod]
Literatura[uredi | uredi kod]
- O. Petrović; Vojni aeroplani Kraljevine SHS/Jugoslavije (Deo II: 1931 – 1941.), Let 3/2004. Beograd, 2004.
- V. Mikić; Zrakoplovstvo NDH 1941 - 1945, VIIVJ, Beograd, 2000.
- D. Savić., A. Kolo.; Beg u Tursku, Let 3/2004. Beograd, 2004.
- Baloš, Sebastijan (2003). „Bristol Blenheim” ((sh)). Aeromagazin (YU-Beograd: BB Soft) 45: 34-35. ISSN: 1450-6068.
- Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan; (2010) ((sh)). Vek avijacije u Srbiji 1910—2010, 225 značajnih letelica. Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-0-2.
