Branko Vukelić (špijun)
| Branko Vukelić | |
|---|---|
 Branko Vukelić | |
| Rođenje | 1904. Osijek, Austrougarska |
| Smrt | januar 1945. (dob: 40–41) Abaširi, Japan |
| Zanimanje | obavještajac |
Branko Vukelić "Jugosloven" (Osijek, 1904 — Abaširi, januar 1945) je bio jugoslovenski špijun koji je radio u špijunskom krugu Riharda Zorge u Japanu.
Prema jednoj verziji, najaveći uspeh njegove grupe bio je što su saznali datum nemačkog napada na SSSR.[1]
Biografija[uredi | uredi kod]
Rođen je u Osijeku 1904. godine. Njegov otac, Srbin, Milivoj, je bio oficir u austrijskoj vojski u Lici, a majka Vilma je bila Jevrejka.
Vukelićeva porodica se preselila u Zagreb gde je pohađao srednju školi.[2] Bio je član marksističkog kluba u Zagrebu.[1] Prvi put uhapšen 1922., zbog sudelovanja u demonstracijama povodom osude Alije Alijagića na smrt.[1]
Krenuo je na fakultet u Zagrebu, ali je 1931. proteran iz zemlje kao agitator progresivnih ideja.[1] Nakon toga odlazi u Pariz gde je završio prava na Univerzitetu u Sorboni.
1932. se povezuje sa Kominternom.[1] Prema jednoj verziji, nakon diplomiranja, usled velike svetske depresije, uspostavio je kontakt sa komunizmom kao način da dobije posao tokom krize.[2]
U Japanu[uredi | uredi kod]
U 1933. godini Vukelić je poslat u Japan kao sovjetski agent nakon što ga je regrutovala članica Kominterne pod imenom Olga.[3] Doputovao je kao dopisnik "Politike" i pariškog časopisa "VU" u Japan, gde počinje obaveštajne aktivnosti pod rukovodstvom Riharda Zorgea.[1] Zadatak te grupe je bio da saznaje vojne planove Nemačke i Japana.
Radio je Rihardom Zorgom u tzv Zorgeovom prstenu, zajedno sa Maksom Klauzenom, Ozaki Hotsumi i Mijagi Jokotom.[4] Vukelič je bio zapošljen od strane francuskog lista Havas[5], i srpskoe novine Politika kao sprecijani dopisnik.[2][6]. U Jokohamu je stigao 11. februara 1933, i javio se Rihardu Zorgi, vođi sovjstske špijunske mreže. Iako je ovo bila sovjetska operacija, Vukelić je verovao da on služi Kominterni.[7]
Prvi brak sa Edit raspao se nakon serije afera, nakon čega je oženio Jošiko Jamasaki, svoju japansku prevoditeljicu[8]. Ovaj braj je smatran pretnjom za operaciju, pa ga Zorge nije odobrio, ali je Vukelić odlučio da se oženi bez odobrenja. Nakon ovog neslaganja centar u Moskvi je odlučio da se operacija nastavi a da Vukelić ostane u prstenu.[9] Vukelićeve glavne aktivnosti su bile skupljanje informacija. Skupljao je informacije iz japanskih novina i magazina, kao i iz ambasada i novinarskih kontakata[10][11] a bio je nadležani za fotografski posao.[12]
Prema jednoj verziji, najaveći uspesi Zorgea i drugova su u tome što su saznali datum nemačkog napada na SSSR, kao i to da je Japan odustao od otvaranja fronta prema SSSR-u čime je omogućeno prebacivanje sovjetskih trupa sa japanske granice na Moskovski front.[1]
Sorgeov špijunski prsten je probijen 1941. godine. Uhapšen od japanske policije 18. oktobra 1941 zajedno sa celom grupom Riharda Zorgea.[1] Iako je Zorge pokušao da opovrgne Vukelićevo i Mijagijevo učešće[13], Vukelić je osuđen na doživotnu robiju zajedno sa Klauzenom.[14] Bio je utamničen u Sugamo, a odatle je prebačen u Abaširi (Hokaido) u julu 1944. Umro u zatvoru "Abaširi". na krajnjem severu Japana, 13. januara 1945.[1]
Jošiko je informisana o njegovoj smrti 15. januara 1945.
[uredi | uredi kod]
Iako aktivnosti Zorgeove grupe nisu bile priznavane do 1960ih, Vukelić je posthumno odlikovan Ordenom Otadžbinskog rata (prvog stepena), 5. novembra 1964. od strane Prezidijuma Sovjetskog Saveza.[15]
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Muzej Istorije Jugoslavije, Inv.br. 12427.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Gannon, Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century, Brassey's, 2002, page 140
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 57
- ↑ Russia Information Center, "Russia is spying. Richard Sorge", March 4, 2008, Retrieved on January 7, 2010
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 271
- ↑ Politika Online http://www.politika.rs/rubrike/Drustvo/Otac-je-umro-dva-puta.lt.html, retrieved on January 7, 2010
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 65
- ↑ Gannon, Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century, Brassey's, 2002, page 141
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 133
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 77
- ↑ Gannon, Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century, Brassey's, 2002, page 144
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 70
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 296
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 312
- ↑ CIA, New Light on Old Spies: A Review of Recent Soviet Intelligence Revelations Arhivirano 2010-06-07 na Wayback Machine-u, September 18, 1995, Retrieved on January 7, 2010
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Interviju sa Hiroši Jamasak-Vukelić
- Whymant R., Sorge's Spy, on Google books
- Gannon J., Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century, on Google Books
- New Light on Old Spies: A Review of Recent Soviet Intelligence Revelations, CIA Library Arhivirano 2010-06-07 na Wayback Machine-u