Bahmanšir

Bahmanšir (fa) بهمن‌شیر
Bahmanšir i most Istgah-e Haft u Abadanu
Lokacija
Kontinenti	Azija
Države	Iran
Pokrajine	Huzestan
Gradovi	Horamšaher i Abadan
Hidrografija
Izvor   – aps. visina   – koordinate	Karun kod Horamšahera 1,5 m 30°25′52″N, 48°12′38″E
Ušće   – aps. visina   – koordinate   – vrsta	Hor-e Bahmanšir 0 m 30°0′45″N, 48°42′12″E estuarij
Dužina	70 km
Pritoke	nema
Hidrologija
Protok   – srednji	35 m³/s
Sliv	perzijskozaljevski
Ulijeva se u	Perzijski zaljev
Građevinarstvo
Mostovi	Istgah-e Davazdah, Istgah-e Haft, Samen Alaemeh, Kovrah, Čuebdeh-je Seh
Transport
Plovnost	punim tokom
Karta
Bahmanšir, Arvand-Rud i sj. obala Perzijskog zaljeva

Bahmanšir (perz. بهمن‌شیر) je rijeka odnosno sporedni tok Karuna u iranskom Huzestanu koji se duljinom od oko 70 km proteže od Horamšahera do sjevernih obala Perzijskog zaljeva.

Etimologija

Etimološko podrijetlo Bahmanšira temelji se na imenu sasanidskog vladara Ardašira I (180-241), poznatog po opsežnim građevinskim projektima navodnjavanja o kojima je pisao i Jakut al-Hamavi u 13. vijeku. Prema imenu ovog vladara nazvan je niz toponima među kojima i grad Bahman-Ardašir (dosl. Ardaširova dobra volja) u južnoj Mezopotamiji, a pretpostavlja se da je Bahmanšir skraćenica od identičnog imena. Masudi je u 10. vijeku spomenuo perzijsko ime Bahmanšir u kontekstu donjeg toka Tigrisa od Maftaha, a u „Granicama svijeta” (perz. Hodud al-Alam) za isti se koristi i hidronim Dahana-je Šir. Djela srednjovjekovnih pisaca također otkrivaju da se Karun nekada ulijevao izravno u Perzijski zaljev, što pak implicira da je tokom abasidskog perioda izgrađen kanal kojim je spojen s Arvand-Rudom. Bahmanšir je prije toga bio jedan od dva Karunova kraka − drugi se nalazi prema istoku i danas se presušen zbog čega ga se naziva slijepim Karunom (perz. Karun-e Ama).

Hidrografija i hidrologija

Geološko podrijetlo sedimentnog Bahmanširovog korita datira se u holocen, a sastoji se od dva sloja gline odvojenih muljem i pijeskom na približno 35 m dubine. Izvor Bahmanšira odnosno račvanje Karuna na lijevoj obali počinje jugoistočno od grada Horamšahera, a tok se proteže usporedno sa zapadnim Arvand-Rudom. Navedene tri rijeke zajedno s morem na jugu omeđuju otok Abadan na kojem se nalazi istoimeni grad, dio Horamšahera, te niz manjih naselja koncentriranih kontinuirano uz obalu. Ovaj pojas bogat je vegetacijom, osobito datuljama. Tok Bahmanšira proteže se oko 70 km i to visinskom razlikom od svega 1,5 m, a korito je 150–500 m (prosječno 180 m) širine i ima minimalnu dubinu od 3,0 m koja se postepeno povećava prema jugu. Ušće na sjevernim obalama Perzijskog zaljeva poznato je kao Hor-e Bahmanšir i estuarijskog je tipa. Prosječni istjek iznosi 35 m³/s, iako ovisno o sezonskim poplavama Karuna može narasti do 150 m³/s. Zbog sezonskih razlika u istjeku odnosno izraženih morskih mijena koje osciliraju do 2,0 m, Bahmanšir je snažno izložen djelovanju mora i salinitet se kilometrima od ušća može kretati do 9‰. Prosječni plimni utjecaj na Bahmanšir iznosi 48 km (~70%) po duljini toka, dok je znatno izraženiji u ljetnoj kombinaciji s malim istjekom kada morske vode zahvaćaju čak i Ahvaz.

Saobraćaj

Zbog ograničenih batimetrijskih osobina odnosno prosječne dubine od 3,4 m, Bahmanširom uglavnom plove manji ribarski i teretni brodovi. Još od konca 19. vijeka postojali su planovi za prilagođavanje korita većim teretnim brodovima čime bi se rasteretio saobraćajno opterećeniji i politički sporan Arvand-Rud, ali niti jedan od njih nije realiziran. Nad Bahmanširom je izgrađeno pet cestovnih mostova: Istgah-e Davazdah, Istgah-e Haft (Piruzi), Samen Alaemeh, Kovrah i Čuebdeh-je Seh.

Povezano

• Karun
• Popis iranskih rijeka

Literatura

• (en) Hasan, Hadi (1928) [1894]. A history of Persian navigation. London: Methuen. str. 61-63. OCLC 4517880. 
• (en) Moradi Harsini, Kazem; Khamehchiyan, Mashallah; Hafezi Moghadas, Naser; Amini, Abdolhossein (2007). „Geotechnical Properties of Bahmanshir Series, Southwest Khuzestan, Iran”. Iranian Journal of Science & Technology (Shiraz: Shiraz University) 31 (A1). ISSN 0360-1307. OCLC 229802828. 
• (en) Parsa, Javad; Etemad-Shahidi, Amir Farshad; Hosseiny, Sadat; Yeganeh-Bakhtiary, Abbas (2007). „Evaluation of Computer and Empirical Models for Prediction of Salinity Intrusion in the Bahmanshir Estuary”. Journal of Coastal Research (West Palm Beach, Florida: Coastal Education and Research Foundation) SI 50: 658-662. ISSN 0749-0208. OCLC 7973679327. Arhivirano iz originala na datum 2012-04-11. Pristupljeno 2013-05-14. 
• (en) Planhol, Xavier (de) (15. decembra 1988). Bahmanšīr. Encyclopædia Iranica. New York: Columbia University. 
• (en) Wilson, Arnold Talbot (2011) [1928]. The Persian Gulf. London: Routledge. ISBN 9780415608497. OCLC 750814765. 

Ostali projekti

U Wikimedijinoj ostavi ima još materijala vezanih za: Bahmanšir